Nu, nadat er honderd dagen zijn verstreken, kunnen we beginnen te proberen te begrijpen wat er is gebeurd. Shalom schrijft over zijn gedachten in de afgelopen weken sinds de verschrikkelijke verrassingsaanval van 7 oktober. Hoe wordt de situatie gezien vanuit Nederland? Zijn wij bang? wat kunnen we doen? En hoe ziet de oplossing eruit?
Op 7 oktober ging ik, zoals elke ochtend, wandelen met mijn hond in het Oosterpark in Amsterdam. Het was koud en grijs, maar het regende niet. In mijn oortjes, zoals gewoonlijk, radio uit Israël. Al snel werd duidelijk dat er iets aan de hand was. Iemand schreef in een van de whatsapp groepen: "Ik wil jullie ochtend niet verpesten, maar luister naar wat er in Israël gebeurt". Ik luister naar Rino Zror, mijn favoriete radio presentator, die een vrouw uit Kibboets Beeri interviewt. Ze verstopt zich in een kamer en houdt de deur vast. Ze hoort stemmen buiten in het Arabisch, en geweerschoten.
Ik ben terug naar huis gegaan en Israëlische TV aangezet. Ik zag een wanhopige Tamir Steinman in een live verslaggeving roepen – "waar is het leger? Waarom komt er niemand? Wat is er aan de hand?". Er begonnen berichten en speculaties in de whatsapp groepen en ik schreef: "Ik ben bang dat dit het begin is van iets groters". Ik dacht aan raketten in het midden van het land vanuit Libanon en dat soort dingen. Zonder het te merken ging ik ook alle deuren in mijn eigen huis op slot doen.
Een Palestijnse vlag op de wang
Op 12 oktober gingen we demonstreren op de Dam. Er werd gezegd dat we met enkele duizenden waren. Het gevoel was goed en verdrietig. Drie dagen daarna werd er een grote pro Palestijnse demonstratie georganiseerd, met 15000 deelnemers. Ik was toevallig in de buurt van het Centraal Station en zag ze aankomen. Veel mensen met keffiyeh’s, vlaggen en steunbetuigingen. Gezinnen met kinderen met de Palestijnse vlag op hun wangen geschilderd. Veel kwamen met de pont vanuit Amsterdam-Noord. De sfeer die ik daar voelde, deed me denken aan de Israëlische demonstranten voor de democratie in Tel-Aviv een aantal maanden teug. De sfeer was niet gewelddadig, maar het was eng om een andere reden. Mijn gevoel was dat juist het succes van de Hamas-aanval, nog meer dan de vernietiging en de vele doden in Gaza, hen verenigt en hun gevoel versterkt dat ze kunnen winnen, dat het nu hun tijd is.
Safed
Een week later gaf ik les aan de Universiteit Utrecht. Tijdens de pauze kwam een moslimstudente naar mij toe met een keffiyeh om haar nek. Ze zag er jong en kwetsbaar uit. Ze kwam van de bovenste banken af, vergezeld door twee vriendinnen. Ze liet me een poster zien waarin werd opgeroepen tot een demonstratie naar aanleiding van de situatie in Gaza, en vroeg of ik ermee instemde die aan het einde van de les te laten zien en een paar woorden te zeggen. "Weet je dat ik uit Israël kom?" vroeg ik met een glimlach. Ze zei ja, maar glimlachte niet terug. Ik zei dat ik in principe voorstander ben van activisme en dat ik het soms goed vind om aan het einde van de les een podium te geven aan studenten die willen oproepen tot activisme, maar dat ik eerst graag de poster wil checken. Ik hoefde maar een blik te werpen om de woorden moord, genocide en ziekenhuisbombardementen te zien. Ik ging naar haar toe en zei dat het me spijt, maar ik kan het niet delen. Ik vroeg haar of ze wist dat het al duidelijk was dat het niet Israël was die het ziekenhuis bombardeerde. Ze gaf niet echt antwoord en keek teleurgesteld.
Ik vroeg haar of ze Palestijns was en ze zei ja. Ik vroeg waar ze vandaan kwam en ze zei "Safed". Ik probeerde snel door alle Palestijnse steden en dorpen te denken die ik ken, maar niets kwam overeen. Plotseling begreep ik het – "Oh, Tzfat", zei ik. "Ben je daar geboren?". “Nee” zei ze. Haar grootmoeder is daar geboren en in 1948 vluchtte ze naar Syrië, waar haar ouders werden geboren en ook zijzelf. Enkele jaren geleden, na de burgeroorlog aldaar, kwam de familie als vluchtelingen naar Nederland. Ik vertelde haar dat ik graag zou meedoen, en dan ook delen, als er een gezamenlijke demonstratie zou worden georganiseerd voor de twee-statenoplossing. Met de boodschap van twee landen voor twee volkeren. "Echt?" Haar ogen lichtten op, maar gingen meteen weer uit: "Twee landen betekent dat ik niet terug kan naar Safed. Waarom kan niet iedereen gewoon wonen waar hij wil?". “Ik denk niet dat dit gaat werken” zei ik, denkend aan zeven oktober.
Ze draaide zich om en ging met haar twee vriendinnen terug naar de bovenste banken. Ik voelde me een beetje als een docent die een student geen recht op herkansing toestaat, en haar uitlegt dat dit helaas gewoon zo is. Maar heel even voelde ik me ook een beetje als een Joodse docent in het Duitsland van de jaren dertig – die nog niet begrijpt dat hij over een paar jaar niet meer de ene is die beslist.
Q&A Israel en Palestina – Deel 1
GENERATIE Z EN ZIONISM
VAN ISIFIYA NAAR MAASTRICHT
Waar zijn wij bang voor?
Er is iets veranderd in ons, Israëliërs en Joden die in Nederland (en ook in andere landen) wonen. Ik denk dat de verandering voor ons allemaal zeer vergelijkbaar is, ongeacht het land en politieke mening. We voelen onmiddellijke en onverwacht een verandering in het gevoel van veiligheid. Het lijkt plotseling alsof dingen heel snel kunnen verslechteren, en dan niet meer onder controle te krijgen. Maar is dat echt zo? Er zijn werkelijk geen echte signalen van een toename van fysiek geweld of een echte intentie van moslims om Israëliërs of lokale Joden schade toe te brengen. En de reacties van de gemeente en de regering was over het algemeen prima. Zit het in onze hoofden? Een resultaat van ons gevoel van gedeelde lot met de vreselijke verrassing van zeven oktober? Na de demonstraties hier en de reacties van enkele Nederlanders, denk ik dat waar ik bang voor ben, is een scenario van een ‘golf van ontwaken’ in de moslimgemeenschap. Iets dat begint met een extreme gebeurtenis, vergezeld van een oproep om Joden overal schade toe te brengen. Zoals bij de rellen van zwarte Amerikanen, van immigranten in Frankrijk, of Israëlische Arabieren tijdens een operatie ‘Shommer Chommot’ een aantal jaren terug.
Zo een extreme gebeurtenis kan het bombarderen van een ziekenhuis of iets dergelijks zijn, of een grootschalige actie van Joodse extremisten. Maar wat ik op zeven oktober realiseerde, is dat het ook het tegenovergestelde kan zijn. Een soort lokale nederlaag van Israël die moslims over de hele wereld het gevoel geeft dat de reus kwetsbaar is, en dat het nu de tijd is. Zoals in Spike Lee's 'Do the right thing' waarin de zwarte hoofdrolspeler tijdens de rellen een beslissing moest nemen. Hij besluit zich bij de woedende menigte aan te sluiten en valt de pizzeria aan waar hij werkt.
Zou er in Nederland zo'n situatie kunnen bestaan, waar volledig normatieve moslims in een moment van authentieke woede besluiten zich aan te sluiten bij een 'mondiale jihad'? Oké, nu ben ik echt te ver gegaan.
Het is niet zo eenvoudig
Toen mijn dochters op de basisschool zaten, hadden ze twee vriendinen uit Syrië. Ik praatte soms met hun moeder op het schoolplein. Zij was ook in Syrië geboren. Toen daar de burgeroorlog uitbrak, wisten we allemaal op het schoolplein wie slecht was (Assad) en wie goed was (de ‘rebellen’). Zij was geen fan van Assad, maar probeerde met grote frustratie aan iedereen die wilde luisteren uit te leggen dat het niet zo eenvoudig is. Deze 'rebellen', die we associeerden met de democratie-aspiranten van de Arabische Lente in Libië en Egypte, zijn geen strijders voor gerechtigheid! Ze zijn nog extremer dan Assad en maken al jaren het leven van onschuldige mensen in de stad Aleppo zuur. De naam ISIS kenden we nog niet. Maar de ouders op het schoolplein, en ik ook, hadden geen geduld om te luisteren. We wilden een beeld van goed en slecht. En de genen die burgers bombarderen en tienduizenden doden, kunnen niet de goede zijn. Als ik nu aan Nederlanders die Palestina steunen moet uitleggen dat 'het niet zo eenvoudig is', denk ik soms aan haar. Wij zijn geen Assad noch Poetin, maar ga het maar eens uitleggen aan iemand die een kant wil kiezen – en die geen tijd heeft voor subtiliteiten.
Amsterdammers aanspreken in een taal die zij begrijpen
Amsterdammers aanspreken in een taal die zij begrijpenZoals iedere Israëliër, in Israël en daarbuiten, willen wij vooral het gevoel hebben dat we iets doen om de terugkeer van de ontvoerden dichterbij brengen. Roepen, uitleggen, verduidelijken, onder de aandacht brengen van Nederlanders. Misschien zelfs mensen op andere gedachten brengen die niet het volledige plaatje zien. Net als in Israël breidde het hart zich uit van het ondernemerschap en de betrokkenheid van de Israëliërs en Nederlanders die projecten organiseren. Van alle demonstraties en projecten, vond ik zelf het botentocht het meest hartverwarmend. We voeren in de Amsterdamse grachten met veel boten, klein en groot, en riepen 'Bring them home'. Ook aan de oevers van de grachten werden we begeleid door veel demonstranten. Aan het einde van de route hielden we een grote demonstratie voor het stadhuis. Ik voelde dat we de Amsterdammers in hun taal toespraken.
De oplossing
Wat zal er gebeuren als de mist van de oorlog optrekt? De grootste onzekerheid voor mij is hoe de gebeurtenissen van zeven oktober de publieke opinie in Israël en de rest van de wereld hebben beïnvloed. Wie ‘wakker geworden’ is, in welke richting en in welke mate. Aan de ene kant is het duidelijk dat er iets gebroken is voor mensen die in vrede geloofden: het idee van twee vreedzame landen naast elkaar lijkt verder weg dan ooit. De bewering dat we altijd met het zwaard zullen leven, lijkt nu helder en pijnlijk – zelfs voor iemand als ik, die dit idee tot voor kort pessimistisch overdreven vond. Maar voor Israëliërs die altijd in macht geloven, is het ook duidelijk geworden (hoop ik) dat Israël afhankelijkheid is van internationale legitimiteit en dat de andere kant nooit zal opgeven. De noodzaak om een rechtvaardige oplossing te vinden blijft even belangrijk als altijd.
Ik hoop dat wanneer de mist van de strijd optrekt, zullen we ontdekken, net als na de Jom Kippoeroorlog, dat niet alleen vrede-supporters hun zwaarden steviger vasthouden dan voorheen – maar ook dat zwaard-supporters zullen beseffen dat onze macht beperkingen kent. Dat we deel moeten blijven uitmaken van de familie van westerse wereld. De twee statenoplossing is daarom nog steeds de enige echte oplossing. Israel moeten zowel rechtvaardig als wijs zijn, zowel sterk als genereus. Ik zal zelf zoveel mogelijk doen om vanuit Nederland een bijdrage te leveren aan de voortgang van deze oplossing.
