Antisemitisme aan Nederlandse universiteiten: Speciale discussie in de Tweede Kamer

Een nieuw rapport onthult een verontrustende toename van antisemitische incidenten op Nederlandse campussen, die gevoelens van onveiligheid oproept onder Joodse en Israëlische studenten en medewerkers. In het parlement werd een speciaal debat gevoerd waarin Kamerleden verontrustende getuigenissen presenteerden en wezen op systemische tekortkomingen in de aanpak van dit fenomeen. De minister van Onderwijs beloofde een speciale taskforce op te richten en actie te ondernemen, maar de vraag blijft of woorden daadwerkelijk in daden zullen worden omgezet.

לכתבה בעברית

Afgelopen donderdag (23-01-2025) vond in de Tweede Kamer een debat plaats over de veiligheid van studenten en medewerkers in het hoger onderwijs. De focus lag op de verontrustende toename van antisemitische incidenten op verschillende universiteitscampussen. Dit debat kwam voort uit toenemende zorgen bij studenten, medewerkers en de bredere gemeenschap. Het maakte duidelijk hoe universiteiten tekortschieten in hun aanpak van dit probleem en welke uitdagingen er zijn om haatzaaiende uitlatingen en discriminatie effectief te bestrijden.

Centraal in de discussie stond een rapport dat ik onlangs samen met mijn collega, dr. Amanda Kluveld, heb gepubliceerd in samenwerking met Onderwijs Community Nederland (OCNL). In dit rapport beschrijven we de toename van antisemitisme op Nederlandse universiteiten sinds 7 oktober 2023. De getuigenissen van Joodse en Israëlische studenten en medewerkers zijn schokkend. De meeste geïnterviewden voelen zich niet veilig in hun leer- of werkomgeving. Ze vertellen over openlijke vijandigheid, bedreigingen en intimidatie vanwege hun identiteit. Wat nog verontrustender is, is dat universiteiten er structureel niet in slagen om hen te beschermen en in veel gevallen het probleem niet eens erkennen.

Oproep tot moord op Instagram-account van studentenorganisatie Free Palestine Maastricht

Haatspraak en oproepen tot moord

Het debat, onder leiding van Gidi Markuszower van de Partij voor de Vrijheid (PVV), werd bijgewoond door een delegatie van Joodse studenten. Er hing een sfeer van urgentie, maar tegelijkertijd waren er scherpe meningsverschillen over de juiste aanpak.

Joost Eerdmans van Juiste Antwoord (JA21), die het debat initieerde, sprak over de gewelddadige protesten op de Universiteit van Amsterdam in mei 2024, die zich al snel verspreidden naar andere universiteiten. Tijdens deze protesten werden universiteitsgebouwen bezet en werden Joodse en Israëlische studenten en medewerkers geconfronteerd met fysiek en verbaal geweld, bedreigingen en intimidatie. Eerdmans presenteerde de harde cijfers uit ons rapport en vroeg de minister van Onderwijs om uitleg over hoeveel incidenten daadwerkelijk zijn gemeld en onderzocht, en hoe universiteiten samenwerken met de overheid.

Giftige propaganda en uitsluiting

Claire Martens-America van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) was diep geschokt door de verhalen die zij hoorde en bekritiseerde het gebrek aan actie van universiteiten. Ze stelde voor om een inspectie aan te stellen, vergelijkbaar met die in het basis- en voortgezet onderwijs, om de veiligheid op campussen beter te waarborgen.

Hoewel ze geen specifieke instellingen noemde, stelde ze na gesprekken met studenten en medewerkers in de afgelopen weken vast dat "de onveiligheid van deze reeds uitgesloten studentengroep vaak als laagprioritair wordt beschouwd of zelfs helemaal geen reactie krijgt."

Martens-America deelde schrijnende voorbeelden uit het rapport: antisemitische leuzen op weg naar collegezalen, uitsluiting van werkgroepen, en docenten die openlijk steun betuigen aan terroristische aanslagen van Hamas. Ze verwees ook naar haatdragende posts op sociale media, zoals een Instagram-bericht van Free Palestine Maastricht waarin werd opgeroepen om “alle zionisten te doden” – een regelrechte oproep tot moord.

Claire Martens-America, VVD

De bakermat van opkomend antisemitisme

Ook Chris Stoffer van de SGP presenteerde voorbeelden van antisemitische incidenten die zich het afgelopen jaar voordeden, zoals de uitnodiging van PFLP-supporter Mohammed Khatib om te spreken aan de Radboud Universiteit, oproepen tot intifada aan de TU Delft, en het uitdelen van propagandamateriaal door Free Palestine Maastricht aan de TU Eindhoven.

Caroline van der Plas van BBB wees op de vernielingen die de demonstranten achterlieten. Aan de Universiteit van Amsterdam bedroeg de financiële schade bijvoorbeeld meer dan vier miljoen euro. Ze uitte haar schok over de verontrustende gegevens in het Sapir-Kluveld rapport over de gevoelens van studenten en medewerkers op verschillende universiteiten en stelde dat Nederlandse universiteiten het afgelopen jaar een vruchtbare bodem vormden voor toenemend antisemitisme.

Minister van Onderwijs: Koerswijziging?

Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Eppo Bruins, woonde het debat bij en noemde de bevindingen “schrijnend”, “vreselijk”, en “walgelijk”. Hij benadrukte dat, ondanks de autonomie van universiteiten, zij verantwoordelijk zijn voor de veiligheid van hun studenten en medewerkers. Bruins riep op tot gezamenlijke actie en stelde dat het rapport verplichte lectuur zou moeten zijn voor iedereen die betrokken is bij het hoger onderwijs.

Opvallend is dat Bruins al in november 2024 op de hoogte was van de problemen, nadat hij een overleg had met de auteurs van het rapport en vertegenwoordigers van Joodse organisaties. Toch bleef een officiële reactie tot nu toe uit, en er werden geen concrete stappen ondernomen om de situatie te verbeteren.

Eppo Bruins, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

Een inclusieve omgeving voor iedereen creëren

Tijdens het debat beloofde Bruins echter beterschap. Hij kondigde de oprichting aan van een speciale taskforce onder leiding van de nationale coördinator voor de bestrijding van antisemitisme (NCAB), die zich volledig zal richten op het aanpakken van antisemitisme in het hoger onderwijs. Bruins verzekerde dat er voldoende middelen beschikbaar komen en kondigde een verbeterd meldingssysteem voor antisemitische incidenten aan. Ook zegde hij toe het parlement regelmatig op de hoogte te houden van de voortgang.

De erkenning door minister Bruins van het probleem en de omvang ervan vormt een stap in de juiste richting, maar de kernvraag blijft of dit voldoende zal zijn om betekenisvolle verandering te bewerkstelligen. De werkelijke test zal liggen in de implementatie van zijn aangekondigde plannen en in de continue monitoring van de situatie op universiteiten. De toekomst van het Nederlandse hoger onderwijs hangt af van het vermogen van universiteiten om inclusieve omgevingen te creëren waar alle studenten zich veilig voelen om hun identiteit uit te dragen en in open dialoog te treden zonder angst voor geweld en haat.

Avatar photo

אלי ספיר חי בהולנד מלמד באוניברסיטת מאסטריכט מאז 2011. אלי מתמחה בחקר דעת קהל ובניתוח מדיה חברתית וביג דאטה, ופעיל בקהילה הישראלית-יהודית במאסטריכט.

    אהבת? אפשר להשאיר לנו תגובה

    כתובת הדוא"ל שלך לא תפורסם.*

    אתר זה עושה שימוש באקיזמט למניעת הודעות זבל. לחצו כאן כדי ללמוד איך נתוני התגובה שלכם מעובדים.