In de nacht van 7 november veranderde wat een voetbalavond in Amsterdam had moeten worden, in plaats in een pogrom. Maccabi Tel Aviv fans, in de stad om hun team te steunen tegen een wedstrijd tegen Ajax, werden aangevallen door groepen moslimmisdadigers, van wie velen op scooters reden of voertuigen bestuurden, en sommigen naar verluidt taxi- of Uber-chauffeurs.
De aanval, die wijdverbreide publieke veroordeling uitlokte, riep verschillende reacties op van nationale en gemeentelijke bestuurders. Terwijl de Nederlandse regering het geweld snel veroordeelde, kozen de burgemeester van Amsterdam en de veiligheidsdriehoek van de stad voor een neutraler standpunt en gaven ze “beide partijen” de schuld na een vluchtig onderzoek. Dit is niet verwonderlijk, gezien het feit dat de aanpak van het Amsterdamse stadsbestuur ten opzichte van de protesten sinds 7 oktober tolerant en zeer meegaand is geweest, zelfs toen de protesten de grens overschreden naar openlijk antisemitisme.
Als reactie op de groeiende bezorgdheid riep premier Dick Schoof op 12 november een vergadering bijeen op het kantoor van de premier in Catshuis, bijgewoond door kabinetsleden, vertegenwoordigers van Joodse gemeenschappen en verschillende maatschappelijke organisaties. Het doel van de bijeenkomst was om inzichten te verzamelen voorafgaand aan een discussie in de ministerraad over een alomvattende strategie om antisemitisme te bestrijden. Onder de deelnemers bevonden zich leiders van Joodse organisaties zoals het CJO (Centraal Joods Overleg), CIDI (Centrum Informatie en Documentatie Israel), JMW (Joods Maatschappelijk Werk) en vertegenwoordigers van Joodse gemeenschappen en maatschappelijke organisaties.
De vergadering bestond uit twee delen. In het eerste deel splitsten de deelnemers zich op in twee groepen: de premier en enkele kabinetsleden ontmoetten de leiders van Joodse organisaties in de ene kamer, terwijl in de andere kamer rondetafelgesprekken werden gehouden, gericht op specifieke kwesties zoals onderwijs. In dit gesprek spraken minister van Onderwijs Eppo Bruins (NSC) en minister van Migratie en Asiel Marjolijn Faber (PVV) met onderzoekers Eliyahu Sapir en Amanda Kluveld van de Universiteit Maastricht, rabbijn Menno ten Brink van de Liberale Gemeenschap in Amsterdam en Maurice Limmen, voorzitter van de Vereniging van Hogescholen.
De onderzoekers presenteerden verschillende aanbevelingen op basis van hun recente onderzoek naar de ervaringen van Joodse en Israëlische studenten en medewerkers in Nederlandse hogeronderwijsinstellingen sinds de aanslagen van 7 oktober. Ze benadrukten de dringende noodzaak van een nultolerantiebeleid ten aanzien van antisemitisme, met duidelijke sancties voor antisemitisch gedrag door individuen en organisaties. Ze voerden aan dat universiteiten evenwichtige richtlijnen moeten opstellen voor politieke protesten op de campus, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen acceptabel discours en haatzaaien. Ze adviseerden ook om de “ethische commissies” te ontmantelen die waren opgericht om boycots van academische instellingen en bedrijven in Israël te vergemakkelijken, in een poging om dubbele standaarden te implementeren die Israëli's discrimineren, en benadrukten dat de terughoudendheid van academische instellingen om hun verantwoordelijkheid te nemen en op te treden tegen antisemitisme een boodschap heeft gestuurd naar de anti-Israëlische demonstranten dat er geen wet en geen rechter is. E en boodschap waarvan we de gevolgen hebben gezien in de aanvallen van lokale Hamas-aanhangers op voetbalfans in Amsterdam en iedereen die door hen als Joods werd geïdentificeerd.
In het tweede deel van de bijeenkomst namen de premier en kabinetsleden deel aan de discussies en verkenden ze mogelijke stappen om het probleem van antisemitisme in Nederland aan te pakken. Na de bijeenkomst deelde Hanan Hertzberger, voorzitter van het CJO, zijn zorgen: “ De aangekondigde en georganiseerde Jodenjacht die plaatsvond in de nacht waarop wij de Kristallnacht herdachten kwam niet uit het niets. […] antisemieten onder het mom van Israel-kritiek en anti-zionisme al meer dan een jaar vrij spel hebben op Nederlandse universiteiten, in Nederlandse culturele instellingen, op Nederlandse stations, straten en pleinen”. Hij riep op tot resoluut optreden, waaronder een verbod op organisaties die terrorisme promoten of sympathiseren, zoals Samidoun, een organisatie die het Volksfront steunt, waarvan de voorzitter onlangs werd uitgenodigd op de Radboud Universiteit, een bezoek dat op het laatste moment werd geannuleerd omdat de minister van Justitie zijn toegang tot Nederland verhinderde. Hij stelde ook aanvullende maatregelen voor, zoals een verbod op openbare gezichtsbedekking, het in kaart brengen van risicogebieden, het uitvoeren van proactieve zoekopdrachten en het aannemen van een zero-tolerance handhavingsbeleid.
Premier Schoof omschreef het gesprek na afloop van de bijeenkomst als “goed, ontroerend en soms emotioneel” en erkende dat “het weer pijnlijk duidelijk is dat de Joodse gemeenschap in Nederland zich niet altijd veilig voelt”. Hij benadrukte dat de situatie “verschrikkelijk en onaanvaardbaar” is en beloofde dat er geen tolerantie zal zijn voor antisemitisme. Hij verklaarde dat antisemitisme een wijdverbreid probleem blijft in de Nederlandse samenleving, en de inzichten uit de bijeenkomst zullen als basis dienen voor de discussie in de komende vergadering van de ministerraad op vrijdag, waar de regering van plan is een alomvattende strategie aan te nemen om antisemitisme te bestrijden.
Nu moet de regering zinvolle stappen zetten en echt leiderschap tonen. Ongetwijfeld zijn woorden en oprechte identificatie met de Joodse gemeenschap van grote waarde, maar deze alleen zijn niet voldoende om een probleem op te lossen dat al gevaarlijk is geëscaleerd. De tijd voor actie is nu. Het publiek verwacht tastbare resultaten. Dit is een echte kans voor de regering om te bewijzen dat ze antisemitisme en racistische haatbijeenkomsten resoluut bestrijdt.
